POLSKA AKADEMIA NAUK

KOMITET BADAŃ KOSMICZNYCH I SATELITARNYCH

POLISH ACADEMY OF SCIENCES

Committee on Space Research

ul. Bartycka 18A, 00-716 Warszawa

Warszawa, 23 kwietnia 2014 r.

Protokół z Otwartej Sesji Plenarnej KBKiS PAN z dnia 23 kwietnia 2014 r.

            Otwarta sesja plenarna Komitetu Badań Kosmicznych i Satelitarnych PAN odbyła się w dniu 23 kwietnia 2014 r. o godz. 11.00 w sali Senatu Politechniki Warszawskiej. Program części otwartej był następujący:

1.         Otwarcie sesji - wystąpienie Przewodniczącego KBKiS prof. dr hab. inż. Piotra Wolańskiego.

2.         Wystąpienie Rektora Politechniki Warszawskiej prof. dr hab. inż.  Jana Szmidta.

3.         Wystąpienie Przewodniczącego Parlamentarnego Zespołu ds. Przestrzeni Kosmicznej Bogusława Wontora.

4.         Wystąpienie Sekretarza Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Tadeusza Sławeckiego.

5.         Wystąpienie Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki Grażyny Henclewskiej.

6.         Wystąpienie Dziekana Wydziału Mechanicznego i Energetyki Lotnictwa prof. dr. hab. inż. Jerzego Banaszka, który wygłosi referat, pt. Nauczanie z zakresu Kosmonautyki w Politechnice Warszawskiej – wprowadzenie.

7. Wystąpienia przedstawicieli Wydziałów: Mechanicznego i Energetyki Lotnictwa, Geodezji i Kartografii oraz Elektroniki i Technik Informacyjnych.

8.        Wystąpienie Pana Profesora Jacka Gulińskiego, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa

9.         Wystąpienia przedstawicieli innych szkół wyższych.

10.      Wystąpienie przedstawicielki Studentów: Emilii Węgrzyn (MEiL) pt. Działalność kół naukowych – Studenckie Koło Astronautyczne oraz dr. Inż. Krzysztofa Kurka (EITI) z Koła Technologii Kosmicznych.

11.       Dyskusja.

12.       Zamknięcie posiedzenia plenarnego.

Ad. 1. Sesję otworzył Przewodniczący KBKiS prof. Piotr Wolański. Przywitał przybyłych gości, w szczególności Panią Grażynę Henclewską, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki oraz Pana Tadeusza Sławeckiego Sekretarza Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej, podziękował Panu Rektorowi Szmidtowi za gościnę w sali S            enatu Politechniki i pokrótce przedstawił zagadnienia, które będą poruszane na otwartym spotkaniu.

Ad. 2. Następnie głos zabrał Rektor Politechniki Warszawskiej prof. dr hab. inż.             Jan Szmidt. Przywitał zebranych oraz podkreślił jak doniosłym wydarzeniem było przystąpienie Polski do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Pan Rektor wskazał, iż jest to ogromna szansa dla rozwoju uczelni w zakresie kształcenia w obszarze nowych technologii kosmicznych i połączenia zastosowania technik wojskowych i cywilnych w celu ich rozwijania.

Ad.3. Następnie głos zabrał Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Przestrzeni Kosmicznej Bogusław Wontor. Pan Przewodniczący wskazał, że Polski Parlament przygotował fundament pod rozwój kadr zajmujących się przestrzenią kosmiczną poprzez działania na rzecz pełnego członkostwa Polski w EUROSAT-ie i ESA. Stwierdził, iż czeka nas wiele wyzwań: budowanie przemysłu kosmicznego w Polsce oraz rozwój komponentu naukowego, w szczególności kształcenia w obszarze nowych technologii kosmicznych. Polska posiada zasoby informatyków i inżynierów robotyki, ale brak jest systemowych rozwiązań umożliwiających zdobycie specjalizacji w obszarze nowych technologii kosmicznych. Rozwiązaniem tego problemu byłoby stworzenie kierunku inżynierii technik kosmicznych i satelitarnych. Pan Przewodniczący przywołał słowa Komisarza Barroso o tym, że „Europa powinna gonić USA gospodarczo, to znaczy również w zakresie przemysłu kosmicznego”. Aby osiągnąć ten cel należ kształcić zarówno kadry naukowe, jak i studentów. Zgodnie ze statystykami przywołanymi przez Pana Przewodniczącego, w przemyśle kosmicznym w najbliższym czasie będzie ok 20 tys. miejsc pracy dla młodych absolwentów. Pan Przewodniczący wskazał, że nie należy zapominać, iż kształceniu powinien towarzyszyć rozwój krajowego przemysłu kosmicznego, by młodzież kształcona w Polsce nie była zmuszona do wyjazdu w poszukiwaniu pracy w zagranicznym przemyśle kosmicznym. Pan Przewodniczący na zakończenie swojego wystąpienia podkreślił, iż nie należy zapominać o edukacji najmłodszych, którzy powinni być od początku nauczani o korzyściach płynących z kosmosu. Pan Przewodniczący przypomniał również, iż w dniu dzisiejszym odbędzie się pierwsze czytanie projektu ustawy powołującej polską agencją kosmiczną.

Ad. 4. Pan Minister Sławecki również nawiązał do wydarzenia, jak stwierdził o historycznej wadze, jakim jest dzisiejsze pierwsze czytanie ustawy powołujące polską agencją kosmiczną. Wyraził nadzieję, iż organ ten będzie tworzył i prowadził politykę kosmiczną Polski. Zaznaczył, iż kraj, który nie ma polityki kosmicznej nie jest wiarogodnym partnerem w przestrzeni gospodarczej. Wskazał, że komponentem polskiej polityki kosmicznej powinno być szerzenie wiedzy o kosmosie. Pan Minister zauważył, iż wydaje mu się, że nastawienie do polityki kosmicznej w Polsce jest negatywne, co według Pana Ministra jest spowodowane niewiedzą i nieświadomością jak istotny jest przemysł kosmiczny. Pan Minister docenił przemianowanie programu GMES (Global Monitoring for Environment and Security) na program Copernicus dokonane na część wybitnego polskiego naukowca Mikołaja Kopernika, o co zabiegali polscy naukowcy. Pani Minister podkreślił, że trzeba uświadomić młodzieży, że kosmos nie jest czymś abstrakcyjnym. W tym kontekście docenił organizację wydarzeń popularyzujących naukę, takich jak „Dni technik satelitarnych”. W ramach ich ostatniej edycji, w ciągu krótkiego okresu, 1000 osób w województwie lubelskim miało możliwość zapoznać się z tą tematyką.

Pani Minister podkreślił, iż do kształcenia kadr w obszarze inżynierii kosmicznej przyczyni się wprowadzenie obowiązkowego egzaminu z matematyki na maturze, które powoduje wzrost liczby osób w szkołach technicznych. W świetle tych okoliczności istotne jest rozwijanie relacji miedzy szkołami wyższymi, a szkołami technicznymi i zawodowymi. Pan Minister wskazał, że w tej współpracy ważnym elementami są: rozwijanie umiejętności pracy w zespole oraz upowszechnienie wśród młodych ludzi wiedzy o możliwości zdobycia pracy w przemyśle kosmicznym. Pan Minister wskazał również na czynności podejmowane w tym zakresie przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, które stara się pozyskać do współpracy z OKE osoby zatrudnione w innowacyjnym przemyśle oraz te związane z nauką. Wobec członkostwo w ESA, MEN chce pozyskać środki na promocje nowych technik kosmicznych, np. na organizację olimpiady wiedzy o nowych technikach kosmicznych. MEN pragnie wspierać organizowanie programów służących popularyzacji wiedzy o nowych technikach kosmicznych. Na zakończenie Pan Minister wskazał, iż w nowym okresie finansowym na lata 2014 - 2020 promowane będą działania służące partnerstwu szkół, przedsiębiorców i uczelni wyższych.

Ad. 5 Kolejno o głos została poproszona Pani Grażyna Henclewska, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki. Pani Minister wskazała, iż obecnie MG jest odpowiedzialne za prowadzenie polityki kosmicznej, jak również iż Ministerstwo koordynuje pracę międzyresortowego zespołu zajmującego się tym zagadnieniem. Pani Minister wspomniała również o roli Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), która jest odpowiedzialna za kontakt z przedsiębiorcami. Pani Minister przypomniała, iż aplikując o status członka ESA wykazywaliśmy, że w Polsce istnieją już pewne zasoby, takie jak kadra naukowa i studenci zajmujący się kwestiami nowych technologii kosmicznych oraz iż potencjał Polski w tym zakresie został przez ESA doceniony. Pełne członkostwo w ESA powinno więc być impulsem do rozwoju, gdyż mamy możliwość zaangażowania się w realizowanie dużych projektów kosmicznych. Wchodząc do ESA mamy prawo korzystania z infrastruktury Agencji, nasi uczniowie, nauczyciele, studenci mogą korzystać ze staży, jak również mogą uczestniczyć w specjalnie im dedykowanych programach edukacyjnych. Pani Minister podkreśliła, iż przed wszystkim, trzeba szerzyć informację o tym jakie są możliwości wynikające z rozwoju nowych technologii kosmicznych, do czego przyczynia się m.in. PARP. Pani Minister przypomniała, że Polska była jednym państwem, który jednogłośnie uchwaliło ustawę o ratyfikacji umowy z ESA, gdyż udało przekonać się wszystkie opcje polityczne co do możliwości jakie otwiera przed nami członkostwo w ESA. Pani Minister stwierdziła, że dzisiejsze spotkanie ma kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju i przypomniała, że innowacja opiera się na udanych wdrożeniach, wobec czego niezbędne są dwa elementy: wykształcone kadry i firmy zajmujące się przemysłem kosmicznym. Pani Minister popiera powstawanie nowych kierunków studiów służących kształceniu kadr dla przemysłu kosmicznego i wierzy, że kierunki takie będą się najlepiej rozwijać poprzez wykorzystanie partnerstw naukowo – przemysłowych oraz poprzez programy opcjonalne wspierające innowacyjność przemysłu. Na zakończenie Pani Minister wyraziła życzenie, by Polska stała się centrum przemysłu kosmicznego w Środkowej Europie.

Ad. 6 Wystąpienie Dziekana Wydziału Mechanicznego i Energetyki Lotnictwa prof. dr. hab. inż. Jerzego Banaszka, który wygłosił referat, pt. Nauczanie z zakresu Kosmonautyki w Politechnice Warszawskiej – wprowadzenie.

Pan Dziekan rozpoczął od podziękowania Przewodniczącemu Komitetu za zaproszenie, a następnie omówił jak rozwijało się kształcenie z zakresu kosmonautyki na Politechnice począwszy od lat 60tych XX wieku, kiedy to uruchomiono przedmiot dotyczący napędów rakiet. W późniejszym okresie Pan Prof. Wolański zajmował się rozwijaniem fascynacji kosmosem wśród studentów. Doprowadziło to do utworzenia w 2005 r. kierunku „Lotnictwo i Kosmonautyka”. Pan Dziekan wskazał, że aby dostosować programy studiów i zakres badan do wciąż zmieniających się potrzeb powołano specjalną platformę technik kosmicznych, która ma koordynować prace badawcze oraz program kształcenia. Na zakończenie Pan Dziekan podkreślił, iż wydział finansuje działalność kół naukowych czy m.in. przyczynił się do zbudowania pierwszych polskich satelitów PWsat i PWsat2.

Ad. 7 Następnie Pan Przewodniczący poprosił o wystąpienie Panią Profesor Osińską- Skotak, która przybliżyła sposób, w jaki prowadzi się z zajęcia z teledetekcji satelitarnej na Wydziale Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej, podczas których szczególna uwagę poświęca się praktycznym aspektom zastosowania nowych technologii kosmicznych.

Następnie głos zabrał Pan Profesor Modelski reprezentujący Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej. Wskazał on, że od 25 lat prowadzi na wydziale wykład o telewizji satelitarnej oraz telekomunikacji satelitarnej. Pan Profesor po krótce omówił zakres prowadzonych zajęć, wskazał również, iż w tej dziedzinie obroniono już kilka prac doktorskich, przede wszystkim poświęconych łączności. Na zakończenie podkreślił, że wielu jego absolwentów pracuje w Centrum Badan Kosmicznych.

Ad. 8 Pan Przewodniczący poprosił o wystąpienie Pana Profesora Jacka Gulińskiego, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pan Minister na wstępie podziękował za zaproszenie, przeprosił jednocześnie za swoje spóźnienie wynikające z innych obowiązków służbowych. Pan Minister wskazał, iż chciałby tylko zasygnalizować następujące kwestie: korzyści płynące z członkostwa w ESA, rozwoju krajowego prawa w związku z procesem przyjmowania ustawy powołującej polską agencję kosmiczną, co daje Polsce szansę na lepsze zarządzanie badaniami związanymi z nowymi technologiami kosmicznymi oraz dynamiczniej rozwijający się innowacyjny przemysł. Pan Minister zakończył swoje wystąpienie wskazując, iż w Polsce budowany jest parasol dla aktywności powiązanych z kosmosem, abyśmy jako spadkobiercy Kopernika i Heweliusza, mogli zaznaczyć nasze możliwości w obszarze technologii kosmicznych.

Ad. 9 Kolejne wystąpienie wygłosił Pan Profesor Orkisz, Rektor Politechniki Rzeszowskiej. Pan Rektor omówił aktywności podejmowane na Politechnice Rzeszowskiej w celu upowszechniania nauki dotyczącej kosmosu. Pan Rektor wskazał, że rok po wstąpieniu do ESA odbyło się na Politechnice Rzeszowskiej Forum Innowacji, które poświęcone było kosmonautyce. Pan Rektor podkreślił, iż istotne jest wypracowanie celów dla nowych technik kosmicznych, aby wiedzieć jakie badania podejmować i czym chcemy świat zadziwić. Na zakończenie Pan Rektor zwrócił się z apelem o powołanie nowych kierunków studiów, jakimi byłyby inżynieria technik kosmicznych i satelitarnych, co będzie odpowiedzią na rosnące zainteresowanie tą tematyką wśród studentów i przedsiębiorców.

  • Następnie głos zabrał Pan dr. inż. Jan Kindracki. Omówił w jaki sposób przebiegają studia na specjalności kosmonautyki prowadzone na kierunku Lotnictwo i Kosmonautyki na wydziale Mechanicznym, Energetyki i Lotnictwa, szczególnie w świetle bardzo dynamicznego rozwoju tej dziedziny. Pan Doktor przybliżył sposób, w jaki podjęto próbę dostosowania program studiów do potrzeb rynkowych. Omówił proces konsultacji programu z pracownikami Politechniki, doktorantami i studentami z kół naukowych jak również konsultacje zewnętrzne z osobami reprezentującymi środowisko przemysłu kosmicznego. Pan Doktor przedstawił najważniejsze zmiany wynikające z przeprowadzonych konsultacji: studia zostaną wydłużone do 4 semestrów, w realizację programu zaangażowane będzie więcej jednostek MEiL, jak również innych wydziałów, zaproszeni do współpracy będą przedstawiciele innych podmiotów zewnętrznych, zamianie ulegną godziny wykładowe przeznaczone na zajęcia praktyczne i laboratoria, wprowadzone zostaną zajęcia projektowe, co ma służyć pokazaniu studentom jak różne podejście do jednego zagadnienia mają przedstawiciele nauki zajmujący się poszczególnymi obszarami. Na zakończenie Pan Doktor wskazał, iż program czeka na zatwierdzenie przez Radę Wydziału MEiL oraz Władze uczelni oraz poinformował, iż planowane jest organizowanie otwartych seminariów z tej tematyki, jak również iż otwarte zostaną studia podyplomowe z zakresu kosmonautyki.
  • Następne wystąpienie wygłosił Pan Profesor Marek Grzegorzewski. Przedstawił on jak wygląda kształcenie w zakres kosmonautyki na wydziale lotnictwa i kosmonautyki oraz kierunku nawigacji w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych. Pan Profesor wskazał, iż na kierunku nawigacji wiele zajęć poświęconych jest technikom satelitarnym. Pan Profesor podzielił postulat Rektora Orkisza dotyczący powołania kierunku inżynierii technik kosmicznych i satelitarnych.
  • Kolejne wystąpienie wygłosił Pan Profesor Figurski, Prorektor Wojskowej Akademii Technicznej. Pan Rektor stwierdził, że podejmowane w Polsce działania w obszarze kosmonautyki są niewystarczające bowiem brak jest pogłębionych badań w tym obszarze. Pan Rektor wskazał, że dyskusja dotycząca powołania nowej dyscypliny naukowej, jaką miała by być inżynieria kosmiczna trwa od 4 lata. Brak jest jasności co do zakresu tej nowej dyscypliny co może spowodować sytuację, w której będzie niepewne jakie są cele kształcenia w tej dyscyplinie. Pan Rektor poinformował zgromadzonych, iż WAT kształci w zakresie elementów z nowych technik kosmicznych. Pan Rektor zakończył wypowiedź proponując, aby powołać studia międzyuczelniane w tym obszarze.
  • Kolejny prezentację o Akademii Górniczo – Hutniczej wygłosił dr Alberto Gallina. Pan Doktor przedstawił projekty, w których AGH bierze udział: projekt DEPLIX dotyczący budowania nanosatelity, projekt Spacedrill, oraz projekt w ramach Generacji przyszłości finansowany przez MNiSW. Na zakończenie Pan Doktor poinformował iż na AGH planuje się otwarcie specjalizacji technologii kosmicznych, co ma nastąpić po zakończeniu jednego z omówionych projektów.
  • Następnie głos zabrał Pan Prof. Gill Prorektor Uniwersytetu Zielonogórskiego, który poinformował, iż na Uniwersytecie Zielonogórskim otwarto kierunek inżynierii kosmicznej na Wydziale Fizyki i Astronomii przy współpracy Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiska, Wydziału Mechanicznego oraz Wydziału Elektrotechniki, Informatyki i Telekomunikacji. Nowy kierunek ma charakter interdyscyplinarny - łączy w sobie elementy programu nauczania z fizyki, informatyki oraz nauk technicznych, w szczególności zaś z elektroniki, telekomunikacji i mechaniki. Pan Rektor dodał, iż na UZ otwarto również planetarium, w którym prowadzone są zajęcia dla najmłodszych służące popularyzacji wiedzy o kosmosie.
  • Następnie Pan Przewodniczący poprosił Pana Dyrektora Witolda Wiśniowskiego z Instytutu Lotnictwa, o krótki komentarz. Pan Dyrektor stwierdził, że ważnym komponentem w procesie kształcenia jest internacjonalizacja. Koniecznie jest więc uzupełnienie polskich kadr naukowych o specjalistów zagranicznych. Za istotne uznał również ocenienie w zakresie jakiej specjalizacji rozwijać się będzie Polski przemysł kosmiczny żeby kształcić kadry pożądane na rynku pracy.
  • Następnie głos zabrała Pani Profesor Stanisławska z CBK PAN. Stwierdziła, iż niezwykle ważne jest nauczanie o środowisku, w którym pracować będą np. Satelity, wobec czego należy też sporą wagę przywiązywać do kształcenia na temat kosmosu. Ponadto Pani Profesor zauważyła, iż studia doktoranckie CBK, choć cieszą się dużym powodzeniem, nie mają niezbędnego wsparcia dla swojego rozwoju.
  • Następnie głos zabrał Pan Profesor Stanisław Białousz z wydz. GiK PW. Stwierdził on, że jeżeli chodzi o kwestie zdjęć satelitarnych, to należy wykorzystać fakt, że wraz z funduszami unijnymi zdjęcia te trafiły „pod strzechę” i w oparciu o te doświadczenia należy prowadzić dalsze działania popularyzacyjne nowych technik kosmicznych np. w ramach festiwali naukowych. Ponadto dodał, iż w obecnie za mały nacisk kładzie się na zdobywanie doświadczenia na zagranicznych uczelniach i że ten obszar powinien być rozwijany.
  • Kolejną osobą zabierającą głoś był Pan Profesor Stanisław Oszczak, który wyraził poparcie dla tworzenia nowej dyscypliny naukowej, a ponadto za istotne uznał by kierunek kosmonautyki, bądź inżynierii kosmicznej stał się kierunkiem zamawianym przez MEN.

Ad. 10 Następnie Pan Przewodniczący poprosił przedstawicieli studentów o Prezentacje osiągnięć Koła Astronautycznego działającego na wydziale MEiL. Studenci opowiadali o działaniach mających charakter popularyzacji nauki, które prowadzą poprzez organizację warsztatów, omówili projekty, które realizowali: budowanie satelitów, robotów i rakiet. Wskazali na najpoważniejsze bariery z jakimi się stykają się rozwijając swoje zainteresowania, takie jak kłopoty z pozyskiwaniem funduszy, czy brak dysponowania przez uczelnię siecią kontaktów z firmami zewnętrznymi, które mogłyby finansować ich projekty.

Ad. 11 Następnie głos zabrał Pan Profesor Gałązka, który zaapelował o wykorzystanie możliwości jakie daje Polsce członkostwo w ESA i zachęcał do starania się o członkostwo w międzynarodowych strukturach ESA i wysyłanie naszych kadr do pracy w tej organizacji.

  • W odpowiedzi na wystąpienie Pana Profesora Gałązki, Pan Profesor Zieliński podkreślił, iż należy pamiętać o tym że w ESA większość profitów jest rozdzielana w trybach konkurencyjnych - wygrywają najlepsi. Wobec czego również nasza krajowa agencja kosmiczna powinna kierować się podobnymi zasadami na poziomie krajowym. Pan Profesor zaapelował o stworzenie i konsekwentne realizowanie krajowej polityki kosmicznej.
  • Następnie głos zabrał Pan Profesor Modelski, który poinformował, iż Studenckie Koło Technologii Kosmicznych zajmujące się przede wszystkim komunikacją satelitarną przesłało na ręce Pana Profesora Wolańskiego sprawozdanie z działalności Koła i zwrócił się z postulatem o umieszczenie go jako załącznika do niniejszego protokołu.
  • Następnie wypowiedział się Pan Doktor Orelański przypominając, iż z jego osobistych doświadczeń wynika, iż nie można osiągnąć sukcesu w obszarze nowych technik kosmicznych bez umiejętności pracy zespołowej, a w tym obszarze Polacy maja jeszcze sporo do nadrobienia.

Ad. 12 Jako ostatni głos zabrał Pan Przewodniczący dziękując wszystkim za przybycie i oficjalnie zamknął obrady.

Protokół sporządziła: mgr Zuzanna Kulińska.

Załączniki:

1.         Zaproszenie na Sesję;

2.         Lista obecnych gości;

3.         Lista obecnych członków KBKiS PAN;

4.         Prezentacje Prof. J. Banaszka, Dziekana wydz. MEiL PW oraz dr J. Kindrackiego;

5.         Prezentacja Studenckiego Koła Astronautycznego.